SRI LANKA: HİÇBİR YERE BENZEMEYEN ÜLKE - II (ANURADHAPURA - MİHİNTALE)

Anuradhapura & Mihintale

İki günlük deniz tatilimizin ardından ülkeyi gezmek için hazırız. Sabah erkenden kalkıp otobüse binmek için Trincomalee'ye geçtik. Gene halk otobüsleriyle yaklaşık 106 km'lik yolu 3-3,5 saat gibi bir sürede alarak Anuradhapura'ya ulaştık.

Trincomalee otobüs garı, kırmızı otobüsler şehirler arası ulaşım için kullanılıyor #busstation, #publictransport, #halkotobüsü, #trincomalee, #srilanka, #otobüs terminali

Trincomalee'de pek kimseyle tanışıp şehir ve konaklama ile ilgili bilgi alamadığımız için kalacağımız yeri booking.com'dan bulmuştuk, sezgilerimiz kuvvetliymiş ana caddenin hemen arkasındaki pansiyona otobüsten inip tren yolunu geçtikten sonra ulaşıyoruz. Bir yanda normal Sri Lanka halkı, diğer yanda nerelerde yaşadıklarını bir türlü anlayamadığımız, lüks jeeplerinin içinde sokağın ortasına gökten bırakılmış gibi duran zenginler. Bu ülkede garip olan o lüks hayat.

Tam da bu noktada, o yolun ortasında durup tapınakları anlatmaya başlamadan önce bir nefes alıp Sri Lanka'nın politik geçmişine bakmakta fayda var.

Sri Lanka yaklaşık 30 yıl boyunca iç savaş yaşamış bir ülke. Son dönemlerde Türkiye'nin içinde bulunduğu durumla benzerlikler gösterdiği için de adından sık sık bahsediliyor ve üzerine karşılaştırmalı makaleler yazılıyor. Biraz okuduklarımdan biraz yerli halkla sohbetlerden benim çıkardığım özet ise şöyle. Sri Lanka nüfusu karma bir yapıya sahip, nüfusun çoğunluğu (%74) Sinhalilerden, %18'i ise Tamillerden oluşuyor. Sinhaliler Budizm mensubu, Tamiller ise Hindu ve müslümanlardan oluşuyor.

Her ne kadar iki tarafın da Hindistan'ın farklı bölgelerinden geldiği söylense de, adanın hakimiyeti söz konusu olduğunda tarafların savları da değişiyor. Tamiller adada daha uzun zamandır bulunduklarını, Seylan'ın eskiden bir Hindu ülkesi olduğunu, Sinhaliler'in Afganistan'ın kuzeyinden adaya gelip Tamil krallığını bir savaşla ele geçirdikten sonra adada hükümdarlık sürmeye başladıklarını savunuyorlar. Sinhaliler'e göreyse Tamiller 1925 sonrası İngiliz sömürgesi tarafından çay ve kahve plantasyonlarında çalıştırılmak üzere Hindistan'ın güneyinden getirildiler. Bunun amacı adada bir ayrılıkçılık yaratıp böl-yönet stratejisinin yaşatılmak istenmesiydi.

1948 yılında İngiliz sömürüsüne karşı bağımsızlık ilan edilmiş, ilk seçimin yapıldığı 1956'dan 1970'lere kadar da Sri Lanka Özgürlük Partisi tarafından ülke yönetilmiştir. Özellikle 1970'te yapılan yasa değişiklikleri ile Sinhali Budist iktidarının çanları çalınmış, bu duruma Tamiller'in tepki göstermesiyle savaşa giden yola girilmiştir. Yapılan yasa değişiklikleri ile öncelikle ülkenin ismi Seylan'dan Sri Lanka'ya değiştirilmiş, devletin resmi dini Budizm, resmi dili Sinhali olarak kabul edilmiş, Tamil gençlerin üniversitelere girişleri engellenmeye çalışılmıştır. Ayrımcılığın her geçen gün artmaya başlaması ve silahlı saldırılara dönüşmesiyle birlikte Tamiller örgütlenmeye başlamış, bu örgütlerden Tamil-Ealam Kurtuluş Kaplanları güçlenerek direnişe öncülük etmiştir.

Artan muhafazakarlık ve milliyetçilik ile başlayan çatışmalar yaklaşık 30 yıl boyunca devam etmiş, arada çözüm sürecine girilip pazarlık masalarına oturulmasına rağmen savaş 2009 yılında Tamiller'in kanlı yenilgisine kadar sürmüş ve 100 binden fazla cana mal olmuştur. Tüm bu süreçte yaşananlar; ana dilin kamusal alanda yasaklanması, Tamil köylerine Sinhali isimlerin verilmesi, sivil Tamillere yapılan zulümlerle tam da bizim yaşadıklarımıza benzer bir seyir izlemiştir, aynı sonla bitmemesini, barışın 'barışcıl yollarla' gelmesini diliyorum. 

Sri Lanka'nın etnik, ekonomik ve politik yapısı ile ilgili bilgilere ve Türkiye'de neden barış daha farklı gelmeli sorusunun cevabı için aşağıdaki linklere bakabilirsiniz.

sri lanka: otoriter populizm ve milliyetci konsensus

Sri Lanka örneği tam isabet

Sri Lanka ve Tamil Kaplanları

Bunları anlatmak önemliydi, çünkü eğer bir gezgin olarak Sri Lanka'ya gidecekseniz yeni savaştan çıkmış olma halinin her yere sindiğini göreceksiniz. Bu savaş dönemi ile ilgili beni etkileyen şeylerden biri tahakkümün dini, dili, ırkı yok, bir kez daha görmüş oldum. Budizm ve Hinduizm de inananlarına iyi insan olmayı, insan öldürmemeyi öğütlüyor ama söz konusu güçse bunun pek bir önemi de kalmıyor. Bu dini tekrar sorgulamak için bize nedenler de veriyor, eğer inanmanın nedeni iyi bir insan olmak, iyilik değilse o zaman nedir? Herşey birbirinin içine saklanmış, nerede olduğunu bilsek bile buldukça yeniden şaşırıyoruz. Bununla birlikte aradan geçen beş yılda halen yaraların sarılamamış olması savaşın gözümüzle görebildiğimiz bir sonucu. Etrafta gördüğünüz sakat insanların çoğunun muhtemelen savaşla ilgili bir hikayesi var, Tamil bölgelerinde yoksulluk ve yıkım daha belirgin. 

Savaş sanki bir tabu gibi, insanlar çok fazla konuşmak istemiyor. Zaten zar zor iletişim kurabildiğimiz kişiler de genelde 'olmasa iyiydi, oldu bitti, geçmişte kaldı' diye kesiyor ve bugün ülkede Tamil, Sinhali ve İngilizce dillerinin okullarda okutulmasının güzelliklerini anlatıyor.

Bu uzun nefesin ardından içimizi daha fazla karartmadan gezimize geri dönelim.

Anuradhapura hem Sri Lanka'daki tapınak bölgelerinin en eski ve en büyüğü hem de dünyada önemli bir yeri var. Ülkenin eski başkenti olan şehir aynı zamanda budizmin doğuşuna tanık olmuş. Anuradhapura Dünya Mirası listesinde (World Heritage) ve Sri Lanka dünyada yüzölçümüne göre en çok Dünya mirası bulunduran ülke.

Şehir 4. yy'da kurulmaya başlamış ve hep daha büyüğü, en büyüğü, daha da büyüğü kubbeli tapınaklar yaparak adını yaşatmak, gücünü tescillemek isteyen hükümdarlarla da birçok tapınağın bulunduğu 40km2'lik bir alanda 1200 yıl yaşamış. Sonrasında başkentin şu anda ülkenin başka bir antik bölgesi olan Polonnaruwa'ya taşınmasıyla terkedilmiş, yeniden keşfedilmesi ise 1820'lere denk geliyor, 1912 yılında restorasyon çalışmaları başlamış. 

Anuradhapura antik site haritası #anuradhapura, #ancyntsite, #worldheritage, #srilanka

Tapınak alanını bir bisiklet kiralayarak gezmek en güzeli, otel ve pansiyonlarda genelde kiralık bisiklet bulunuyor. Biz de kaldığımız pansiyondan bisikletleri kiralayıp bir de antik alan haritası alarak gezmeye başladık. Sri Lanka'da trafik tuktuklar, motorlar ve bisikletlerle bazen kilit olabiliyor ama genelde toprak yollardan yaptığımız bisiklet yolculuğumuz sorunsuzdu. Harita zaman zaman bizi güzergahtan çıkarsa da günün sonunda aşağıdaki yerleri görmüş olduk. 

Jaya Sri Maha Bodhi: Sabah saatlerinde ilk buraya uğrarsanız, yapılan ayini de izleyebilirsiniz. Budizm'in kutsal rengi, saflığın ve temizliğin rengi beyaz, o nedenle budistler beyaz elbiselerini giyerek tapınakları ziyaret ediyorlar. Bodhi ağacı diğer adıyla Bo ağacı (Bo Tree) birçok tapınağın yakınında bulunan kutsal bir ağaç. Buradaki Bo ağacının yaklaşık 2200 yaşında olduğu söyleniyor. Budizm'in kurucusu Buda bir Bo ağacının altında uzanırken aydınlanıyor, yani inancın gelişi Bo ağacının altında oluyor ve bu nedenle ağaç kutsal kabul ediliyor.

    Jaya Sri Maha Bodhi'deki ayinin bir bölümü

Jaya Sri Maha Bodhi, Bodhi Ağacı #botree, #boağacı, #tapınak, #temple, #anuradhapura, #srilanka

Jaya Sri Maha Bodhi'de yapılan ayinin bir bölümü

Bo Ağacı tapınağına giriş ücretsizdi, buradan ayrılıp biletimizi alıp tarihi alanı gezmeye başlayacağız. Pansiyondakiler hiç bilet almadan bölgeyi gezebileceğimizi ve birçok tapınağı görebileceğimizi söylediler ama hem ülkeye para kazandırmak hem de risk almamak için parası neyse vereceğiz. Anuradhapura bölgesine giriş için tek günlük bilete 25 USD ödemeniz gerekiyor, önceden kombine bilet alıp ülkedeki birçok tapınak bölgesini gezmek mümkünmüş, bu uygulama kaldırıldığı için artık tüm tapınak bölgeleri için ayrı ayrı bilet almak gerekiyor.

Bilet gişesinin olduğu yer aynı zamanda müze girişi, çok bilgilendirici olduğunu söyleyemem ama içinde kısa bir tur atmakta fayda var.

Jetavanarama: Sri Lanka'nın en uzun tapınağı, 122 metre yüksekliğinde. Yapıldığı 4. yy.'da piramitlerden sonra dünyanın en uzun yapısı ünvanını uzun süre elinde tutmuş, heybeti halen göz korkutmaya devam ediyor.

Jetavanarama, toprak yollarda, tapınakların arasında bisikletle kısa bir yolculuğa çıktık. #anuradhapura, #srilanka, #temple, #tapınak, #bike, #jetavanarama

Samadhi Statue: Heykel adını budanın ellerinin duruşundan alıyor. Tapınaklardaki birçok Buda heykelenin de böyle olduğunu küçük bir müzede öğrendik. Merak edenler ve İngilizce bilenler için de şuraya linki bırakayım; Buda'nın halleri

Samadhi Statue, ellerin duruşuna dikkat, heykelin ismi oradan geliyor. #samadhi, #budha, #anaradhapura, #srilanka, #buda

Kuttam Pokuna: Namı diğer 'İkiz Havuzlar', ki aslında havuzlar ikiz olacak şekilde aynı büyüklükte değil. Su hayatın temeli, birçok medeniyet gibi Seylan topraklarında da suyu toplamak, depolamak, temizlemek üzerine düşünmüşler, buldukları sonuçlardan biri de Kuttam Pokuna.

'Su hayattır' sadece bir reklam sloganı değildir. #kuttampokuna, #ikizhavuz, #srilanka, #anuradhapura

Abhayagiri Dagaba: Alandaki en etkileyici tapınaklardan ve aynı zamanda Abhayagiri manastırından geriye kalan ayaktaki yapılardan biri. Bu tapınak tamamen sarmaşıklarla kaplanmış halde, adeta bir tepecik görüntüsüyle bulunmuş ve uzun süre bu sarmaşıkların temizlenilmesi için çalışılmış.

Yazıyı çok uzatmamak için tapınakları kısa kısa geçiyorum, internet üzerinde bolca İngilizce kaynak bulunabilir.

Abhayagiri içindeki Yatan Buda (Reclining Budha) heykeli, Buda'nın Bo Ağacı altında uzanırken aydınlanmasını anlatıyor. #recliningbudha, #yatanbuda, #abhayagiri, #srilanka, #anuradhapura

Abhayagiri'nin öncesi #abhayagiri, #srilanka, #anuradhapura

Abhayagiri'nin sonrası #abhayagiri, #srilanka, #anuradhapura

Abhayagiri #abhayagiri, #srilanka, #anuradhapura

Abhayagiri'nin heybetinin yanında hepimiz küçücüğüz #abhayagiri, #srilanka, #anuradhapura

Moon Stone: İnanç zincirinde tam olarak nereye düştüğünü bilmemekle birlikte tapınak girişlerine konulan bu yarım dairenin üzerindeki semboller hayata ve Budist amaca dokunmaktadır. Yarım dairenin en içinde yarım bir lotus çiçeği (nilüfer) görülür, nilüfer Nirvana'ya ulaşmayı simgelemektedir. Sonraki halkadaki kuğular iyi ve kötü arasındaki mesafeyi (çirkin ördek-güzel kuğudan mı gelmektedir?), sonraki halkadaki sırasıyla fil, boğa, aslan ve at yaşam döngülerini, doğum, çürüme, hastalık ve ölümü simgelemektedir. Reenkarnasyona inanılan Budizm'de yaşanan hayat bir önceki hayatın ödül ya da cezası olabilir, sonraki hayatta huzuru bulmak için hep daha iyi bir insan olmak için çabalamak gerekir ama gene de insan kötüdür ve arınmalıdır.

Telefonla çektiğim bütün fotoğraflar teknik bir arıza nedeniyle yok olduğu için boşlukları internet desteğiyle doldurmak zorunda kaldım, Moonstone internetten alındı.

Ruwanwelisiya: Girişinde fil muhafızların sizi karşıladığı, renkli kuşaklı, bembeyaz bir tapınak bu. Restorasyon sürecinde fazlaca ilerlenmiş ama halen etrafta inşaat hali devam ediyor. Hangi sıklıkta yapılıyor tam bir bilgi edinemedik ama bizim tapınağı gezdiğimiz akşam üstü saatlerinde insanlar bir tören için toplanıyorlardı. Gene ellerinde çiçekler ve yemekler taşıyan kadınlar ve erkekler, büyük, renkli bir kumaş topunu kucaklamış gençler tapınağın kuşağını değiştirmeye gidiyorlar. Öncesinde müzisyenler bellerinin kuşaklarını sıktılar, tören alayının başına geçtiler ve çalmaya başladılar.

Ruwanwelisiya'da dilek dileyen kadın #ruwanwelisiya, #tapınak, #temple, #anuradhapura, #srilanka

Ruwanwelisiya'nın turuncu kuşağı vardı, törenle rengarenk başka bir kuşak takılacak #ruwanwelisiya, #kuşak, #tapınak, #temple, #srilanka, #anuradhapura

Kuşak değiştirme töreni başlıyor  #ruwanwelisiya, #kuşak, #tapınak, #temple, #srilanka, #anuradhapura

Ellerinde çiçekler ve yiyeceklerle tapınaklara gidiyorlardı, gençler kuşak rulosunu yüklenmişlerdi #ruwanwelisiya, #kuşak, #tapınak, #temple, #srilanka, #anuradhapura

Sanki ağlar denize atılmış gibi hummalı bir çalışma başladı #ruwanwelisiya, #kuşak, #tapınak, #temple, #srilanka, #anuradhapura

Şüphesiz Anuradhapura önemli bir tapınak bölgesi ama hemen yakınındaki Mihintale'yi de mutlaka ziyaret etmenizi öneririm. Anuradhapura ana cadde üzerindeki otobüslerle Mihintale'ye gidip tapınaklara çıkmak için bir tuktuk kiralayabilir ya da yürüyebilirsiniz. Biz tuktuk kiraladık ve şoförümüz Mihintale öncesi pek de bilinmeyen başka bir tapınağa daha götürüp biraz bilgi de verdi.

Mihintale'de bizdeki külliyeler benzeri tapınak hayatının izlerini bulabilirsiniz. Mutfak, ambarlar, su tankları, toplantı, okuma alanları vs. Mihintale'yi güzel kılansa en tepeye çıktığınızda daha yukarı tırmanabileceğiniz 3 küçük tepeceğin daha olması, bunlardan ikisine tırmanmak kolay, birinin üstünde büyük ve beyaz bir Buda heykeli var, diğerinin üzerinde ise kubbe. Üçüncü tepeye çıkmak özellikle rüzgar nedeniyle biraz zordu ama hem Buda'nın hem de kubbenin en iyi görülebildiği yer de burası, uçsuz bucaksız ovayı saymıyorum bile.

Mihintale, #srilanka, #mihintale, #anuradhapura, #temple, #tapınak

Gelelim Anuradhapura maliyet kalemlerine;

Anuradhapura Giriş : 25 USD

Otel / Pansiyon : Oda fiyatı 29 USD (2-3 kişi için düşünebilirsiniz) 

Bisiklet: 2-2,5 USD / günlük

Yeme & İçme: 8-10 USD / gün

Dikkat çeken noktalar;
* Anuradhapura şehir merkezinde bildiğimiz marketlerden bulmak çok kolay değil. Bakkallarda bazı ihtiyaçlarınızı karşılayabilirsiniz, biz kraker ve bisküvileri eczaneden aldık, aradığınız şey için eczaneyi denemekte fayda var.
Bakkallardaki o korkunç koku kurutulmuş balıklardan geliyor, çuvalların içinde mercimek gibi satılıyor.
* Güleryüz çok önemli, ilişki kurmaya çalışın, gülümseyin, selam verin.
* Tüm tapınaklara girerken ayakkabılarınızı çıkarmanız gerekiyor, güneşli günlerde taşlar kızgın, ayak tabanlarınızı korumak için önleminizi alın.
* Tapınak bölgesinde nadiren yiyecek, su alabileceğiniz yerler var, bulduğunuzda ihtiyacınız olan ne varsa alın.
* Özellikle hediyelik eşya satanlarla bol bol pazarlık yapın ama pazarlığı insani bir yerde bitirin ki insanlar da para kazansın.
* Ülke ne yazık ki genel olarak dağınık ve biraz kirlice bununla birlikte çocuklar okula bembeyaz kıyafetlerle gidiyorlar. Dinin sebep olduğu bir renk seçimi midir bilmiyorum ama aileler için zor oluyor olmalı

Sonraki durağımız Sigiriya, Lion Rock olacak. Sri Lanka'nın en heyecanlı, en fantastik köşelerinden biri.

Sri Lanka'lı çocuklar okuldan eve dönüyorlar. #Srilanka, #seylan, #anuradhapura, #school, #okul, #student, #öğrenci